ARTICLE AD BOX
Kadirasa sanggupang gamelan abarung, di abukuné ten kepit raosné. Jawat ja né sambata nika anggona makaukan. Jawat ja né sambata nika gamana tuturanga. Boya dadong Hayu ten ngajinin pabaang rarama. Boya dadong Hayu ten ngajinin pangacep jero mangku. Anak drika nyarira tepukina kleteg bayuné tekén dadong Hayu.
Sadya gati tepukina. Kéntenné rasaanga tekén dadong Hayu. Panak makejang seger oger. Mantu makejang seger oger. Cucu makejang seger oger. Di amangkinané malu nika tuturang. Ten tepukina tuna idupné. Di amangkinané malu buka nikané.
Salah tampi? Pepes dadong Hayu salah tampi. Salah tampi tekén kurenan. Salah tampi tekén panak. Salah tampi tekén mantu. Salah tampi tekén cucu. Marebat? Pepes masih nika. Pajalan idup koné nika. Wénten lemah, wénten peteng. Wénten tis, wénten ongkeb. Apang gamana misi, di asanglapané dogén mungsel salah tampi. Apang gamana misi, di asanglapané dogén ngempahang marebat. Cara wayangé dadi agrobag. Sanget gati rasaanga nika. Jawat dugas raganné ngerobang panak. Jawat dugas raganné robang panak.
Unduk ngerob, aji kéténg bungselan keneh dadong Hayuné ten dadi tawah. Panak, jawat luh jawat muani, déréng ngelah kurenan, ugi kari ngerob tekén rarama. Panak muani ampun ngelah kurenan, baanga wanengan telu bulan gati kari ajaka ngerob. Liwatan tekéning telu bulan, ugi ampun mabanéyan paon. Paon nika sumasat jukung. Marukrukan dadi ajukung, keneh né ngisi pancer jukungé ugi tuwutang. Kija ugi kipekanga pancer jukungé, ten nyandang sekelang di ten misi amul kenehé. Di ampuné malénan jukung, kanggo kitané ngipekang pancer jukung. Mabudi ngoyongang. Mabudi ngipekang. Paturu jukung, alih pang ten makepug dogén.
Ampun misi amul né kapti, ampun nyarik mirib pajalan idupé, sagét maclepeh dadong Hayu, “Baang ja malunan tiang majalan mati, Bli.”
Mendep jana malu kurenan dadong Hayuné. Cara kari ngalih-alihin né lakar kepitanga. Apang cara payuk maan tutup. Apang cara slepa maan tutup. Apang ten cara paliat né klingusina. Apang ten cara patakon né ten maan pasaut. Ngaraos kurenan dadong Hayuné, “Cara lakar ngalu dogén. Misi matari.”
Timbalina raos kurenanné, “Ngelah tiang kurenan, ngelah tiang tongos matari. Ten tiang matari, balu tiang, Bli.”
“Beneh masih nika. Matari nika ciri kari ngelah kanti.” Siupa malu kopinné, mara lantas kurenan dadong Hayuné buin ngaraos, “Mati koné bakat rambang.”
Ngraos dadong Hayu sambilanga nyiksik sirah. Sina wénten taluh kutu né ngatut di bongkol bokné, bakatanga baana ngaud. Sina wénten panak kutu né nyelekep di kau-kaun sirahné, bakatanga baana nyotot. Nglanteng lakar picaha. “Ten dadi impasin, lakar tepuk matiné,” kénten panimbal dadong Hayuné.
Péh, cara api umpanin danyuh lawas munun niki. Ten wénten bangsel né. Kalis apiné nilap. Gasék gati. Pesu embung kurenan dadong Hayuné, “Nika ampun, né kénten-kénten nika. Caran tiang, né ten dadi kelidin, né ten bakat baan ngelidin, nika ten menék bacakan bakat rambang.”
Ngenduk abetné dadong Hayu, “Rambang di kapahé té. Idep-idepang tatajukan jagung né ten ja di ririgan. Anggon panyelah dogén.”
Kurenan dadong Hayuné bareng ngenduk, “Malunan. Durinan. Dadi tagihang nika?”
“Dadi gati.” Di abediké ten makliyab sangsayanné di klisat dadong Hayuné. “Anak mapinunas, sinah kicén. Ten kicén, ten napi kanti pucingina. Kaling pléncérina.”
“Ampun makita gati ragané?” kurenan dadong Hayuné cara nuldulin julit di tukadé.
Cara ten baanga antug tanah raos kurenan dadong Hayuné. Ngénggalang gati dadong Hayu nimbal raos kurenanné, “Ten ja makita gati. Amakitana dogén.”
Nyak adung makurenan, kapi bawak, ngénggalang masih kurenan dadong Hayuné matakon, “Men?”
Ten wénten taluh kutu né bakatanga. Ten wénten kutu né bakatanga. Abong né neket di kau-kaun sirahné dogén né bakatanga baana nyiksik. Di ampun pentila abongé uli di kukun kacingné, ketes kija kadén lakuna ulung, ten tepuk baan ceriké, mara dadong Hayu ngraos. “Cucu ampun kelih-kelih. Ampun wénten né pesu méndranné, wiréh ampun ngelah tunangan. Awak miyaban, ciri iraga ampun pada-pada tutug tuwuh.”
“Tutug tuwuh nika ten ciri énggal lakar mati. Kénten taén dingeh tiang kepit raos ragané.” Raos kurenan dadong Hayuné cara anak nyapsapang. Nyapsapang anak kacluwag. Nyapsapang anak kendel. Nyapsapang né embuh. Nyapsapang né mujung. Ngalih dumaladané.
Timbala tekén dadong Hayu, “Yakti gati nika. Pang kanti lebihan tekéning satus tiban idup tiangé. Yéning kari buatanga.”
“Yéning ten kari buatanga?” matakon kurenan dadong Hayuné.
Ten baanga makelo ten kasautan patakoné nika, masaut dadong Hayu, “Pajalan matiné alih. Buatang.”
“Cara saat gati ragané, ampun tepuk baan pajalan matiné né lakar ambahin ragané?” Ten misi tanruh patakon kurenan dadong Hayuné.
“Sangkan tiang matari tekéning ragané, nagih malunan mati, baan déréng tepukin tiang, ragané idihin tiang pajalan matiné.” Seken gati raos dadong Hayuné.
“Ampun kénten?” Pelut baana kurenan dadong Hayuné ngepitang patakon buka kénten. Saling timbal laut raraosané. Magilih mesuang né mabungsel di keneh.
“Mati tiang, maan ragané mretéka tiang.”
“Apang tiang mangelingin ragané?”
“Ten dadi mangelingin anak mati.”
“Bakat pangelingin laut?”
“Gelekang ya lingé.”
“Bakat gelut laut ragané? Mura laut yéh matan tiangé di muwan ragané?”
“Lega gati keneh ragané yéning kanti lantud pajalan matin tiangé?”
Ngénggalang kurenan dadong Hayuné ngusuh-ngusuhin sirah dadong Hayuné. Ten gati dadong Hayu nampokang caraanga anak cerik. Ampun tama kénten. Pepes gati kurenan dadong Hayuné ngusuh-ngusihin sirah dadong Hayuné. Cara nungkulang. Cara nupdupang. Cara nyapsapang. “Laguté té tiang anggon ragané guru, kayang pajalan mati masih tiang né tagihin ragané.”
“Kurenan nika tongos mapangidihan, tongos mapabaang. Ten kénten?”
Déréng nyarik raraosané, maclengus cucun dadong Hayuné né ampun truna. Natak. Pegat baana satwané. Cara wayang pegat jangat. “Dong. Nunas pipis.”
“Dadong lakar mabaang pipis? Kénten?” Cara bénjulé patakon dadong Hayuné.
“Baang tiang nunas pipis dadongé.” Nyekenang roas cucun dadong Hayuné.
“Lakar kija? Lakar ngujang?”
“Tiang lakar malali, Dong.”
“Ngajak tunangan?”
“Nggih ya, Dong.”
“Truna ten ma-modal adanné.”
“Sangkan modal-in naké cucuné, Dong. Bin pidanan gaénanga ya kumpi.”
“Masuk déréng nyukuh baan, gedé ambeké nagih ngaé kumpi.”
“Bin pidanan nika, Dong. Ten mangkin.”
“Dadong ten ngemel pipis. Kakiné tagihin pipis.”
Payu kaki tatakina tekén cucu. Ampun takeha lakar kénten. Gamana apang bakat ajaka nutur. “Kaki. Nunas pipis.”
Ten lantang raos kurenan dadong Hayuné, panyatustalian baanga cucunné. Abidang. Makaad cucunné, teka mantunné. Tungkul iteh ngorta, ilang bantang satwané. Kapi kénten, kari neket di keneh dadong Hayuné. Ngujang ja nika dadong Hayu, di asliyabané maan dogén bakat ingetanga tekén dadong Hayu. Di pulesné dogén ten ja kingetan nika. Anak pules, anak ngengsap, ten kingetan baana napi-napi.
Sekat ngelah keneh ngalih pajalan mati, di nujuné luas ka peken, majalan abetné dadong Hayu. Mulih uli di peken masih majalan. Ten nyak atehang. Ten dadi jagjagin. Ten nyak numpang angkot. Yéning nyak bareng-bareng majalan, baanga nutugin. Abiasana ajaka ngorta. Mangkin lebihan mendepné tekén ngraosné.
“Yéning di treké né ngebut nika té gablugang tiang awak tiangé, nyak ya premangkinan tiang mati nggih?” Maclepeh dadong Hayu. Trek ten ngaba napi-napi, ten taén ten ngebut palaibné. Babar maguwes. Jawat di keselé, kaling di suwungé. Napi kadén kepunga. Ten baang malang, empeng baana tekén munyin bélné.
“Mirib té nyag baana awak ragané. Kanti ten kena baan ngingetin. Tuyuh ngerik nyen uli di aspalaé, pang bakat baan nuduk ragané.”
“Tuyuhé takutin ragané yéning tiang mati? Kénten?”
“Ten ja takut tuyuh, wiréh idupé kawit mondong tuyuh. Tekén tiang, matin ragané nyarik di mati. Pragat ragané mapretéka, tutug ampun tuyuhé. Teked drika dogén. Yéning tekén sopir treké, ten melah matin ragané. Matin ragané nyakitin. Nyakitin sopir treké nika. Nyakitin kurenan sopir treké nika. Nyakitin anak cerik sopir treké nika. Mapenjara sopir treké, kélangan alih-alihan, kélangan sangu, kélangan magenepan. Kénten nyen baana.”
Bakat baana ngugu raos kurenan dadong Hayuné. Ngajoh-ngajohang pajalan matiné lakar bakat baana tekén dadong Hayu. Cara gamet maduri ampehang angin, mrika-mrika lakuna, ten baanga enteg tanah. Olas damuhé mesegin né antina. Apang sumasat batu antingin. Sanget acepanga nyakala dadong Hayu nika Dyah Sawitri, sadya baana mapangiring tekén parekan Bhatara Yamané, né tedun kawit lakar mancut urip, magumana gati dadong Hayu lakar matur, “Ratu Bhatara, icén tityang pamargi hayu ring padem tityangé.” 7